Fot. Black+Decker

Profesjonaliści zwykle dobierają sprzęt pod kątem czekającego ich zadania. Nieco inaczej sprawa wygląda w środowisku majsterkowiczów. Nie zawsze dysponują oni bogatym arsenałem narzędzi. Zwykle wystarcza im jeden uniwersalny model wiertarki lub wiertarko-wkrętarki. Tym bardziej powinni być uzbrojeni we właściwy oręż, jakim są wysokiej jakości wiertła.

Zarówno profesjonalista, jak i „złota rączka” potrzebują dobrych wierteł. Najważniejsza zasada, o której powinien pamiętać każdy, brzmi: „wiertło należy dobierać zawsze stosownie do zadania”. W przypadku wierteł do metalu, są to głównie wiertła spiralne. W trakcie wiercenia w metalach i tworzywach sztucznych wiertłami spiralnymi kluczowe jest dobranie właściwej prędkości obrotowej. Optymalne parametry sprawdza się w tabelach liczby obrotów opracowanych przez producentów wierteł. W skrócie można stwierdzić, że im mniejsza średnica wiertła, tym większa powinna być prędkość obrotowa. W tworzywach sztucznych należy wiercić z mniejszą prędkością obrotową, w razie potrzeby wiertła można chłodzić wodą.Wiertła do metalu i tworzyw sztucznych - kąt wierzchołka

O szybkości pracy i jakości odwiertu decyduje także kąt wierzchołkowy ostrza wiertła. W uproszczeniu można przyjąć, że ostrza z małym kątem wierzchołkowym (np. 90º) i dużym kątem natarcia L(na rysunku obok po prawej) lepiej odprowadzają ciepło ale wiertło gorzej się prowadzi. Dlatego podczas wiercenia lepiej używać wiertarki zamontowanej w stojaku. Ostrza z dużym kątem wierzchołkowym (np. 135º) i małym kątem natarcia LS (na rysunku obok po lewej) gorzej odprowadzają ciepło ale wiertło łatwiej się prowadzi.

Wiertła do metalu i tworzyw sztucznych - ostrze wysokiej jakości

Ostrze wysokiej jakości wiertła do metalu. Fot. Profix/Proline

Budowa wiertła do metalu

Wiertła do metalu, jak sama nazwa wskazuje, przeznaczone są do pracy z różnymi typami stali, żeliwem, metalami nieżelaznymi oraz – o czym nie każdy wie – utwardzanymi tworzywami sztucznymi. Można je wykorzystywać do wykonywania otworów przelotowych i o określonej głębokości, pod rozwiercanie, pogłębianie lub gwinty.

Gładki, walcowy fragment narzędzia nazywa się chwytem, zaś spiralny to korpus, będący częścią roboczą wiertła. Znajdują się na nim dwa ostrza tnące (krawędzie skrawające) i dwa rowki, służące do odprowadzania wiórów. Za prawidłowe prowadzenie narzędzia w wykonywanym otworze odpowiadają dwie łysinki umieszczone na pomocniczych krawędziach skrawających.

Sposób wykonania ma znaczenie

Wiertła do metalu i tworzyw sztucznych - spiralny korpus

Spiralny korpus wysokiej jakości wiertła do metalu. Fot. Profix/Proline

Obecnie wiertła do metalu wykonuje się z szybkotnącej stali narzędziowej, jedną z trzech podstawowych metod: frezowania, walcowania lub szlifowania. W pierwszej z nich żłobienia wykonuje frezarka, z kolei w tych wykonanych metodą skośnego walcowania segmentowego część robocza kształtowana jest na gorąco w jednym przepuście, między czterema segmentami. Bardziej zawansowane modele produkuje się techniką pełnego szlifowania. Przy jej zastosowaniu rowki i uzębienia obrabia się w procesie głębokiego szlifowania surowego materiału. Wiertła wykonane tym sposobem mają znacznie dłuższą żywotność. Charakteryzuje je wysoka gładkość powierzchni rowków. Dzięki temu ułatwione jest wydobywanie wiórów z otworu. Ma to znaczenie zwłaszcza przy narzędziach przeznaczonych do głębokiego wiercenia, gdyż m.in. minimalizuje ryzyko przedwczesnego złamania sprzętu.

Kolejnym istotnym elementem, jakim mogą różnić się wiertła do metalu, jest ich kąt wierzchołkowy. Określa on geometrię ostrza oraz wpływa istotnie na sposób pracy narzędziem. Spotykane są wiertła o kącie 90°, 118° oraz 135°. Wiertła te różnią się również sposobem szlifowania krawędzi. W przypadku wersji o kącie 118° jest ono zwykle stożkowe, a w tych o wierzchołku 135° dwuścinowe, nazywane również krzyżowym. – Drugi sposób wykonania zmniejsza ryzyko ześlizgiwania wiertła, eliminując w zasadzie konieczność trasowania czy nawiercania wstępnego – tłumaczy Emil Sieligowski, Brand Manager marki wysokiej jakości narzędzi i akcesoriów do elektronarzędzi Proline.

Rodzaje wierteł – które do czego?

Majsterkowiczom do domowych prac często wystarczają zwykłe walcowane wiertła. Inwestycja w osprzęt wykonany metodą pełnego szlifowania ma jednak szereg zalet. Przede wszystkim gwarantuje on wysoką dokładność i prostoliniowość wiercenia. W przypadku wykonywania otworów o średnicy do 10 mm, samocentrujące, szlifowane krzyżowo ostrza o kącie wierzchołkowym 135° eliminują konieczność punktowania lub wstępnego nawiercania. – Wiertła te, w porównaniu ze standardowymi modelami ze stali szybkotnącej z ostrzem szlifowanym stożkowo, umożliwiają pracę szybszą o 30%, przy użyciu nawet o 40% mniejszej siły wymuszania posuwu – dodaje ekspert. Sprawdzają się w niemal wszystkich pracach warsztatowych z takimi materiałami jak stal węglowa, żeliwo i żeliwo szare, metale nieżelazne czy utwardzane tworzywa sztuczne.

Wiertła dla profesjonalistów

Wiertła do metalu i tworzyw sztucznych - wiercenie w statywie

Wiertła, które mają ostrze z małym kątem wierzchołkowym (np. 90º lub 118° ) i dużym kątem natarcia gorzej się prowadzi. Dlatego podczas wiercenia lepiej używać wiertarki zamontowanej w stojaku. Fot. Kress

Profesjonaliści i zaawansowani majsterkowicze powinni mieć w swoim arsenale wiertła z dodatkiem kobaltu (HSS Co) lub pokryte powłoką z tlenku azotu (HSS TiN). Te pierwsze są przeznaczone do wiercenia w stalach stopowych i węglowych o wytrzymałości na rozciąganie wynoszącej nawet do 1000N/mm2, stali nierdzewnej, żeliwie szarym, spiekach żelaza oraz stalach kwaso- i żaroodpornych. Są to modele niezwykle precyzyjne i o dużej odporności na wysokie temperatury obróbki, dzięki czemu można nimi wiercić znacznie szybciej. Charakteryzuje je doskonała wydajność i żywotność.

W przypadku modeli pokrytych tlenkiem azotu, dzięki zastosowanej powłoce uzyskuje się niższy współczynnik tarcia. Skutecznie redukuje to zjawisko przywierania wiórów do wiertła. Użycie takiego sprzętu pozwala stosować większe szybkości wiercenia, pracować z trudnoobrabialnymi materiałami, uzyskując jednocześnie wyższą jakość końcowej powierzchni. Wiertła HSS TiN przeznaczone są do wiercenia w stali stopowej i węglowej o wytrzymałości na rozciąganie do 900N/mm2, żeliwie ciągliwym, spiekach żelaza, miedzi, brązie oraz utwardzonych tworzywach sztucznych.

Dla profesjonalisty i majsterkowicza wiertła są niczym oręż, od którego niezawodności zależy sukces toczonych zmagań. Wybór tego „uzbrojenia”, np. marki Proline, jest bardzo szeroki. Oprócz standardowych, walcowanych wierteł HSS marka oferuje też modele wykonane metodą pełnego szlifowania, o kącie 135° i krzyżowym szlifie, także w wersjach HSS TiN i HSS Co. Nie brakuje również innych rozwiązań, jak wiertła krótkie czy wydłużone lub, przydatne zwłaszcza do wierceń w cienkich blachach, warianty dwustronne.

Wiertła do metalu i tworzyw sztucznych Proline

Wiertła do metalu marki Proline. Fot. Profix/Proline

Inwestycja w dobre narzędzia i profesjonalny osprzęt, jak wysokiej jakości wiertła, zawsze się opłaca. Kupując produkty firmowane przez renomowanych producentów oraz używając ich zgodnie z przeznaczeniem, zyskamy pewność, że nie zawiodą nas, gdy najbardziej ich potrzebujemy, a efekt wykonanych prac będzie bardziej niż zadowalający.

Porady praktyczne

  1. Przy wierceniu w metalach i tworzywach sztucznych absolutnie musi być wyłączona funkcja udaru.
  2. Jeśli to tylko możliwe należy stosować chłodzenie.
  3. Obowiązuje ogólna zasada: im większa średnica wierconego otworu, tym mocniejsza powinna być używana wiertarka. Otwór o średnicy do 10 mm wywiercimy każdą wiertarką. By bez problemu wywiercić otwór średnicy 15 mm należy użyć wiertarki o mocy około 1000 W.
  4. Wiertła spiralne do metalu HSS można ostrzyć. Służą do tego specjalne maszyny lub przyrządy, umożliwiające poprawne doszlifowanie ostrza głównego, brzegów ostrza, fazki i ostrza poprzecznego. Szlifowanie z ręki nie ma sensu, ponieważ jest zbyt niedokładne i z reguły kończy się uszkodzeniem wiertła.
  5. Aby uzyskać precyzyjnie nawiercony, regularny otwór, musimy delikatnie i powoli kończyć wiercenie. Nieregularności powstają najczęściej w momencie, gdy wiertło przebija się na wylot.

Artykuły pokrewne:

Dwubiegowe wiertarki udarowe

Akcesoria do wiertarek

Wiertła do drewna

Wiertła do muru