Wkrętaki

Fot. Wiha

Wkrętaki należą do podstawowego wyposażenia każdej skrzynki narzędziowej. Ze względu na olbrzymią popularność połączeń na wkręty i śruby, nie mogą się bez nich obejść ani profesjonaliści ani majsterkowicze. Nie są to jednak narzędzia uniwersalne – by uzyskać dobre rezultaty, musimy użyć wkrętaka z odpowiednią końcówką i właściwego rozmiaru.

Wkrętaki

dzielą się na wiele typów zależnie od końcówki, a tym samym rodzaju nacięcia, jakie obsługują. By bez problemu wkręcić lub wykręcić wkręt musimy jednak użyć nie tylko wkrętaka odpowiedniego typu (np. z końcówką płaską, Pozidrive, Phillips albo Torx), lecz także we właściwym rozmiarze. Zbyt duża końcówka nie wchodzi dostatecznie głęboko w nacięcie, zbyt cienka może ślizgać się w nacięciu i uszkodzić łeb wkrętu.

Dobre wkrętaki mają ergonomiczne rękojeści, które dobrze leżą w dłoni i są wyposażone w trwałe końcówki. Nie warto używać wkrętaków niskiej jakości – ich końcówki z reguły błyskawicznie niszczą się, gdy np. podczas wkręcania nie dość starannie dociskamy grot do łba wkrętu. Praca takimi narzędziami jest też o wiele bardziej męcząca.
Każdy wkrętak składa się z dwóch podstawowych elementów: zakończonego końcówką wkrętakową stalowego grotu i wykonanej z drewna lub tworzywa sztucznego rękojeści. Drewniane uchwyty tracą na popularności. Wiodący producenci oferują przede wszystkim narzędzia z rękojeściami z tworzywa sztucznego, wykonanymi bezpośrednio na grocie wkrętaka. Dzięki temu uchwyt może przenosić większy moment obrotowy. Rękojeści z tworzywa sztucznego są też zwykle bardziej odporne na uderzenia. Nowoczesne wkrętaki często mają uchwyty wielowarstwowe, wykonane z różnych tworzyw sztucznych. Rdzeń rękojeści jest wtedy odlany z twardego materiału, który jest odporny na uderzenia. Jego powierzchnia jest z kolei częściowo powleczona gumą lub miękkim tworzywem, które chroni wewnętrzne powierzchnie dłoni przed odciskami i pęcherzami oraz umożliwia przenoszenie dużych sił. Na komfort użytkowania i efektywność pracy duży wpływ ma także kształt uchwytu. Niektóre naśladują negatyw wnętrza dłoni, inne mają tradycyjną kanciastą formę. Ważna jest także wielkość rękojeści. Małe wkręty wygodniej dokręca się wkrętakiem z uchwytem o małej średnicy, duże – za pomocą narzędzia z masywną rękojeścią, która lepiej przenosi większy moment obrotowy.

Pożytecznym rozwiązaniem jest wieloboczny wieniec ukształtowany na rękojeści u nasady grotu – dzięki niemu narzędzie nie toczy się swobodnie, np. po odłożeniu na stół. Z kolei sześciokąt (zwany też zabierakiem) wykonany na grocie tuż poniżej rękojeści służy do nakładania klucza, gdy chcemy uzyskać większy moment obrotowy.

Wiodący producenci produkują groty wkrętaków z hartowanej stali wysokiej jakości, np. chromowo-molibdenowej lub chromowo-wanadowej. Grot musi być idealnie prosty. By to sprawdzić kładziemy wkrętak np. na stole i turlamy go – końcówka musi cały czas znajdować się w tej samej odległości od blatu. Gdy odchyla się od osi symetrii rękojeści, wkrętak jest wybrakowany. Przy zakupie wkrętaka z końcówka płaską trzeba sprawdzić także, czy krawędź robocza końcówki jest prostopadła do grotu.

Przed zakupem warto skontrolować jakość powłoki chromowej na grocie – niezależnie od tego czy jest wykończona na połysk, czy matowa, musi być równomierna i bez pęcherzy, punktów, smug czy zmatowień. Końcówek roboczych grotu z reguły nie pokrywa się chromem, Łatwiej wtedy uzyskać idealne wymiary. Poza tym podczas pracy powłoka chromowa mogłaby się łuszczyć. Końcówki typu Blackpoint swój czarny kolor zawdzięczają sposobowi produkcji – groty podczas chromowania są zawieszone za końcówki, a te pokryte woskiem, zabezpieczającym je przed działaniem kąpieli galwanicznej. Końcówki niektórych narzędzi wysokiej jakości są dodatkowo piaskowane, dzięki czemu mają mikrostrukturę, poprawiającą przyleganie do nacięcia wkrętu.

Precyzję wykonania końcówki grotu można sprawdzić gołym okiem, obracając wkrętak wokół jego osi o 360º. Wkrętaki niskiej jakości często mają końcówki z zagłębieniami o nieregularnej głębokości. Końcówkę oceniamy także od przodu – powinna być idealnie wycentrowana, w przeciwnym razie nie nadaje się do użytku.

Wkrętaki – najważniejsze rodzaje

Wkrętaki standardowe – wkrętaki z końcówkami płaskimi są obecnie nieco mniej popularne. Łby wkrętów z nacięciem prostym wyglądają bardziej elegancko niż te z nacięciem krzyżowym, dlatego używa się ich jeszcze przy budowie tradycyjnych mebli, gdzie połączenia są widoczne. Wkrętaki krzyżowe dzielą się na modele z końcówką typu Phillips i narzędzia służące do obsługi wkrętów typu Pozidrive. Jedne i drugie wykorzystuje się głównie do łączenia elementów drewnianych. Zyskujące na popularności wkręty z nacięciem typu Torx (w formie sześcioramiennej gwiazdy) i odpowiednie do nich wkrętaki pozwalają na przenoszenie dużych momentów obrotowych i redukują niemal do zera zjawisko ślizgania się końcówki grotu w nacięciu, np. gdy zbyt słabo dociskamy narzędzie do łba wkrętu w miejscu trudno dostępnym.

Wkrętaki dla elektryków (elektrotechniczne) – służą do wykonywania prac, przy których może dojść do kontaktu z napięciem elektrycznym. Specjalna izolacja gwarantuje bezpieczeństwo użytkownika. Profesjonalne wkrętaki dla elektryków umożliwiają bezpieczną pracę pod napięciem 1000V. Najlepsze wkrętaki elektrotechniczne mają hartowany grot ze stali chromowo-molibdenowej (CrMo). Fachowcy zalecają kupowanie wkrętaków elektrotechnicznych markowych producentów. Źle pojęta oszczędność może się okrutnie zemścić, gdyż od jakości wykonania i użytych materiałów zależy nasze bezpieczeństwo. Absolutnie nie wolno używać wkrętaka z uszkodzoną warstwą izolacyjną.

Wkrętaki precyzyjne – sprawdzają się przy pracach wymagających dokładności i wyczucia, gdy groty tradycyjnych wkrętaków okazują się za duże i tam, gdzie nie używa się dużych sił. Z reguły mają na końcu rękojeści obrotowy kołpak (główkę), która pozwala operować narzędziem za pomocą dwóch palców i precyzyjnie dozować nacisk. Ma to duże znaczenie np. przy pracach zegarmistrzowskich, modelarskich lub przy naprawie sprzętu elektronicznego. Zestawy wkrętaków precyzyjnych obejmują narzędzia z wszystkimi typami znormalizowanych końcówek roboczych.

Wkrętaki z grzechotką i wymiennymi bitami – w rękojeści mają zamontowaną grzechotkę, dzięki której wkrętaka nie trzeba przekładać w dłoni. Grzechotka pozwala na obroty w prawo/w lewo albo może być zablokowana. Grot takiego narzędzia najczęściej jest zakończony gniazdem sześciokątnym na wymienne końcówki wkrętakowe (bity). Niektóre modele są wyposażone w przedłużkę i komplet różnych końcówek wkrętakowych.

Wkrętaki z elastycznym (giętkim) grotem – są przeznaczone do pracy w miejscach ciasnych, trudno dostępnych (np. blisko płaszczyzny, ograniczającej ruchy dłoni), gdy nie ma możliwości użycia zwykłego wkrętaka.

Wkrętaki z systemem przytrzymywania wkrętu – dzięki przymocowanym do końcowej części grotu „łapkom”, które przytrzymują wkręt, umożliwiają wkręcanie jedną ręką. Modele renomowanych producentów często mają także grot zakończony gniazdem sześciokątnym na wymienne końcówki wkrętakowe (bity). To świetna propozycja dla montażystów, pracujących w pojedynkę.

Wkrętaki z rękojeścią T – używa się ich w sytuacjach wymagających zastosowania dużego momentu obrotowego. Uchwyt w kształcie litery T tworzy dźwignię. Najlepiej sprawdzają się wkrętaki z rękojeścią T wyposażone w grzechotkę, dzięki której nie trzeba przekładać narzędzia w dłoni, oraz z grotem zakończonym gniazdem sześciokątnym na wymienne końcówki wkrętakowe (bity).

Wkrętaki skrócone – służą do pracy w trudno dostępnych miejscach, w których standardowe narzędzia nie mieszczą się, bo są za długie. Krótki uchwyt i skrócony grot pozwalają na operowanie w ciasnych zakamarkach. Pogrubiona rękojeść sprawia także, że możemy łatwo uzyskać większy moment obrotowy.

Wkrętaki do pobijania – służą nie tylko do obsługi wkrętów, lecz także mogą zastępować dłuto, łapkę lub łom (np. Stanley Fatmax XL Demolition). Mają specjalnie wzmocnioną konstrukcję – grot jest poprowadzony przez całą rękojeść, uchwyt jest dodatkowo zabezpieczony metalowym kapslem, który pozwala na uderzanie we wkrętak młotkiem i używanie go jak dłuta.

Próbniki napięcia – choć przypominają wkrętak są przeznaczone do sprawdzania napięcia elektrycznego. Ponieważ mają delikatną konstrukcję, nie należy używać ich do obsługi wkrętów. Lepiej sprawdzają się modele z końcówką w kształcie ostrego szydła – można ich używać do wykrywania napięcia w przewodach elektrycznych metodą przekłuwania izolacji.

 

Artykuł przygotowany we współpracy z firmą AM Group Solar Fotowoltaika Bydgoszcz