Młotki

Fot. Bartosz Nowacki

Mamy do wyboru wiele rodzajów młotków, które są przeznaczone do różnych prac, wykonywanych na budowie, w warsztacie, albo w gospodarstwie domowym. Najbardziej popularne są klasyczne młotki ślusarskie oraz młotki budowlane, producenci oferują jednak także bardziej specjalistyczne modele, przeznaczone do wykonywanie konkretnych zadań.

Młotki

służą przede wszystkim do wbijania gwoździ, używa się ich jednak także do pobijania dłut ciesielskich, zbijania resztek zaprawy z cegieł, klepania, załamywania i wyginania blachy. Większość młotków jest wyposażona w obuchy wykonane z wysokiej jakości, starannie zahartowanej stali. Młotki do nietypowych, specjalnych zastosowań, mogą być wyposażone w obuch z miękkiego metalu, tworzywa sztucznego, gumy lub drewna. Taki obuch nie uszkadza uderzanego uchwytu dłuta ani nie kaleczy uderzanej powierzchni. Niektóre młotki (np. budowlane) mają obuchy ukształtowane tak, by mogły także pełnić funkcję obcęgów, dzięki czemu można ich używać np. do wyciągania z drewna gwoździ.

Zakup dobrego młotka, wbrew pozorom, wcale nie jest taki prosty. Trzeba koniecznie sprawdzić jakość wybranego narzędzia, ponieważ od tego zależy nasze bezpieczeństwo. Posługiwanie się niepełnowartościowym narzędziem może spowodować poważny wypadek, znane są przykłady nawet wypadków śmiertelnych. Według stosownej ustawy o bezpieczeństwie, młotki muszą spełniać normę DIN 1041. Zgodnie z tą normą na obuchu młotka musi znajdować się trwale odciśnięte logo producenta. Gdy brak logotypu, lub gdy jest on umieszczony tylko na nalepce, należy zachować ostrożność. Z reguły w ten sposób oznaczane są najtańsze produkty, które nie gwarantują właściwego poziomu bezpieczeństwa. Podczas oględzin młotka warto sprawdzić twardość obucha. Fachowcy przeprowadzają w takiej sytuacji prosty test – uderzają rąbem jednego młotka w obuch drugiego. Na obuchu dobrej jakości nie powinny pojawić się żadne uszkodzenia.

Przed zakupem młotka warto sprawdzić także czy obuch jest mocno zamocowany na trzonku, czy nie chwieje się. Drewniany trzonek nie może mieć widocznych pęknięć ani śladów po sękach, jego koniec tkwiący w obuchu powinien być dodatkowo unieruchomiony za pomocą klina. Najlepsze drewniane trzonki są produkowane z drewna o długich włóknach, np. jesionu lub hikory. Wszystkie trzonki drewniane mają jednak tę wadę, że wymagają konserwacji. Dlatego coraz bardziej popularne stają się młotki wyposażone w trzonki z tworzywa sztucznego lub metalu. Trzonki z wielokomponentowych tworzyw sztucznych wzmocnionych włóknem szklanym z reguły są o wiele trwalsze niż trzonki drewniane. Nie luzują się w obuchu, są odporne na złamanie lub zużycie, nie wysychają i są bezobsługowe – nie wymagają konserwacji.
Młotki wiodących producentów coraz częściej charakteryzują się konstrukcją monolitową, co oznacza że obuch i trzonek są wykonane z jednego kawałka metalu. Takie młotki często są dodatkowo wyposażone w nowoczesne systemy tłumienia drgań, powstających podczas pracy.

Najważniejsze rodzaje młotków

Młotki ślusarskie

– to najbardziej uniwersalne i najbardziej popularne młotki. Klasyczny młotek ślusarski składa się z odkutego obucha i drewnianego trzonka zamocowanego w otworze obucha, czyli oczku. Wiodący producenci mają w swojej ofercie także młotki ślusarskie z trzonkiem z tworzywa sztucznego i rękojeścią pokrytą powłoką antypoślizgową. Zaokrąglony, wąski koniec obucha to rąb, służący np. do wstępnego wbicia małego gwoździa. Przeciwległy, szeroki koniec obucha, zwykle o przekroju kwadratu, jest przeznaczony do wbijania z pełną siłą. Młotki ślusarskie klasyfikuje się według wagi obucha, a nie rozmiarów. Zwykle ważą one od 0,2 do 2 kg. W gospodarstwach domowych najlepiej sprawdzają się modele ważące od 0,3 do 0,5 kg. Do wykonywania drobnych prac w zupełności wystarcza tani młotek z drewnianym trzonkiem. Jeśli nie chcemy mieć kłopotu z wysychaniem i luzowaniem się trzonka, możemy wybrać nieco droższy młotek z rękojeścią z tworzywa sztucznego. Droższe modele młotków sprawdzają się przy intensywnych zastosowaniach profesjonalnych.
Wyjątkowo duży i ciężki młotek ślusarski, z obuchem ważącym od 3 do 10 kg, to młot przybitnik. Tego rodzaju narzędzia mają starannie hartowany obuch z wysokiej jakości stali. Długi trzonek ułatwia pracę dwiema rękami. Przybitnik sprawdza się tam, gdzie trzeba naprawdę mocno uderzyć, np. podczas prac rozbiórkowych,, przy wbijaniu w podłoże słupów do ogrodzenia lub podpórek do drzew.

Młotki budowlane – najczęściej są wykorzystywane w budownictwie, przy różnego rodzaju pracach montażowych. Różne podtypy młotków budowlanych różnią się między sobą kształtem obucha i szczegółami konstrukcji obucha, dzięki którym łatwiej wykonuje się nimi pewne specyficzne prace. Obuch typowego młotka ciesielskiego z jednej strony jest zakończony lekko wypukłą, okrągłą lub kwadratową, powierzchnią do wbijania. Po przeciwległej stronie koniec obucha rozdwaja się na dwa pazury, z których jeden jest krótszy. Dłuższy, ostro zakończony pazur, zwany dziobem, służy do przyciągania desek. Między pazurami znajduje się klinowe wcięcie, służące do wyciągania gwoździ.

Można spotkać także młotki ciesielskie do gwoździ, wyposażone w dwa łukowato zakrzywione pazury równej długości. Pazury te na końcach są spłaszczone, dzięki czemu łatwiej wyciąga się małe gwoździe. Przeciwległy koniec obucha młotka ciesielskiego do gwoździ najczęściej jest okrągły i lekko wypukły.

Ciekawą propozycją są młotki ciesielskie, których koniec obucha służący do wbijania jest wyposażony we wpust z magnetycznym uchwytem (tzw. trzymak). Taki trzymak przytrzymuje gwoźdź, dzięki czemu możliwe jest wbijanie gwoździ jedną ręką.

Do młotków budowlanych zalicza się także młotki murarskie, używane przy układaniu cegieł na warstwie zaprawy i ich dzieleniu cegieł na mniejsze fragmenty. Szeroki koniec obucha zwykle jest kwadratowy. Przeciwległy koniec obucha delikatnie się rozszerza i stopniowo staje się płaski.

Do grupy młotków budowlanych należą także młotki do płyt g-k. Koniec obucha służący do wbijania w tym przypadku może być kwadratowy lub okrągły, po drugiej stronie obuch ma formę małego toporka.

Młotki dwuobuchowe – służą głównie do pobijania tam gdzie konieczne jest zastosowanie dużej siły, dlatego mają dość ciężkie obuchy (1–2 kg) o dużej powierzchni do uderzania. Zależnie od konkretnego przeznaczenia kształt obucha może się nieznacznie zmieniać, ale oba końce zawsze są ukształtowane identycznie. Pobijaków najczęściej używa się do uderzania w stalowe dłuto lub przecinak. Młotki kamieniarskie, z lekko sfazowanymi krawędziami obucha, najczęściej są używane podczas brukowania, np. przy układaniu kostki. Przy brukowaniu często stosuje się je z gumową nakładką zakładaną na jeden z końców obucha. Ciosak, którego obuch ma ostre krawędzie, służy do rzeźbienia, może też być używany przez kamieniarzy do krzesania, czyli zgrubnego obłupywania wystających fragmentów naturalnych kamieni.

Pobijaki drewniane – służą do pobijania podczas obróbki drewna i przy pracy dłutami płaskimi lub gniazdowymi. Używa się ich, by nie zniszczyć drewnianej rękojeści dłuta. Mają drewniany obuch o przekroju okrągłym lub prostokątnym, osadzony na drewnianym trzonku prostopadle lub równolegle. Pobijaki drewniane są stosowane także do wykonywania obróbek blacharsko-dekarskich. Według specjalistów drewniane młotki lepiej „ciągną” blachę przy jej prostowaniu lub formowaniu i nie „rybią”, tzn. nie powodują falowania blachy, gdy np. zaginamy ją pod kątem 90º na kowadełku lub szynie.

Młotki z miękkimi pobijakami – są używane do pobijania, gdy nie chcemy pozostawić żadnych śladów i zależy nam na tym, by powierzchnia obrabianego materiału nie została uszkodzona. Najbardziej popularne są młotki z obuchami z litej gumy, uznaniem profesjonalistów cieszą się także młotki z wymiennymi obuchami z tworzyw sztucznych o różnej twardości, przydatne np. przy klepaniu blach.

Młotki specjalne – do grupy tej należą młotki służące do wykonywania konkretnych prac specjalistycznych. Popularnymi narzędziami są m.in. młotki spawalnicze. Służą one do ostukiwania konstrukcji stalowej po spawaniu elektrodowym, zbija się nimi zendrę (cienką warstwę tlenku żelaza, żużla). Młotki spawalnicze wytwarza się w całości ze stali. Obuch z jednej strony zwęża się w szpic, z drugiej strony kończy się płaskim elementem w kształcie małego toporka. Rękojeść z reguły ma formę sprężyny tłumiącej drgania.

Rzadziej spotyka się młotki bezodrzutowe, które mają solidny stalowy trzonek i obuch wypełniony śrutem. Dzięki takiej konstrukcji młotka po uderzeniu nie występuje odrzut, wywoływany przez siły, powstające w twardych materiałach sprężystych. W ten sposób niweluje się ryzyko niekontrolowanego odbicia obucha. Młotek bezodrzutowy z reguły jest pokryty wytrzymałym tworzywem sztucznym, co zapobiega uszkodzeniom uderzanego przedmiotu i obucha oraz powstawaniu iskier, więc narzędzia można używać w miejscach zagrożonych wybuchem.

Do młotków specjalistycznych zaliczają się także młotki miedziane, używane przez strażaków. Przy uderzeniu młotkiem miedzianym nie powstają iskry, więc bez żadnych obaw można ich używać w strefach zagrożonych wybuchem.