Wiertła do drewna

Fot. Wolfcraft

Niemal każdy projekt stolarski wymaga nawiercenia otworów. Wiertła do drewna istotnie różnią się między sobą kształtem części roboczej, dlatego rodzaj użytego wiertła musi być dostosowany do średnicy, głębokości i przeznaczenia wierconego otworu.  

W drewnie i materiałach drewnopochodnych wiercimy otwory, np. by osadzić kołki przy połączeniach narożnikowych kantówek i płyt, przymocować zawiasy, uchwyty, zamki, umieścić drążki lub wsporniki, ułatwić sobie piłowanie, dłutowanie, obróbkę połączeń itp. Otwór da się precyzyjnie wywiercić tanią wiertarką i wiertłem wysokiej jakości, natomiast nawet profesjonalna wiertarka nie pomoże, gdy używamy tępego lub źle dobranego wiertła. Nie ma uniwersalnego wiertła do drewna, które nadawałoby się do nawiercenia każdego otworu, w każdym rodzaju materiału. Cel wiercenia i pożądany kształt nawierconego otworu bywają rozmaite, dlatego mamy do dyspozycji wiele rodzajów wierteł, które sprawdzają się przy zupełnie różnych zadaniach. Podczas wiercenia w drewnie i materiałach drewnopochodnych funkcja udaru musi być wyłączona, nie używamy też żadnych środków chłodzących.

Podstawowe rodzaje wierteł do drewna

 

Wiertła spiralne z kolcem centrującym

Są przeznaczone do precyzyjnego wiercenia w drewnie otworów o małych i średnich średnicach. W marketach budowlanych z reguły oferowane są wiertła spiralne o średnicy od 3 do 16 mm. Niektórzy producenci mają w swojej ofercie także większe rozmiary, dochodzące do 30 mm. Fachowcy nie zalecają jednak używania wierteł spiralnych do nawiercania otworów o średnicy przekraczającej 12 mm – opory skrawania są zbyt duże, wzrasta ryzyko poderwania włókien i słojów, wiertło łatwo się zakleszcza, a wiertarka może się wyrwać z dłoni. Przedmiot, w którym wiercimy otwór, może popękać.

Nieznacznie większe otwory można wiercić za pomocą profesjonalnych wierteł spiralnych ze zmienionym ostrzem. Wiertła takie także mają konstrukcję spiralną, ale zamiast kolca centrującego mają gwintowane ostrze, nazywane pilotem spiralnym.
Wiertła spiralne z kolcem centrującym nadają się do wiercenia we wszystkich rodzimych gatunkach drewna. Problemy mogą pojawiać się tylko podczas wiercenia w bardzo twardych gatunkach drewna egzotycznego. W takiej sytuacji fachowcy polecają użycie wiertła do metalu. Zalecają także przewietrzanie wiertła – co 1–2 cm nawierconego otworu całkowicie wysuwamy wiertło, by starannie usunąć zwierciny z jego spiralnych rowków.
Ponieważ spiralne wiertła do drewna nie są opisywane za pomocą parametrów, dzięki którym można się zorientować jakiej są jakości, przed zakupem warto je dokładnie obejrzeć: należy sprawdzić jakość szlifu ostrza skrawającego, kolca centrującego i ostrzy bocznych. Wiertła wysokiej jakości nie mają żadnych nierówności bądź zadziorów. Widać, że szlif jest równy i precyzyjny. Wiertła markowych producentów o średnicy większej niż 13 mm często mają starannie oszlifowany, zwężony chwyt – końcówkę, służącą do zamocowania wiertła w uchwycie wiertarskim. Zwężony chwyt umożliwia używanie takiego wiertła w zwykłych wiertarkach, wyposażanych standardowo w uchwyty o maksymalnym rozwarciu 13 mm. Oszlifowany sześciokątny chwyt wtykowy ¼ cala z końcówką do wkrętarki umożliwia mocowanie wiertła w uchwytach szybkozłącznych i stosowanie przedłużek.

Płaskie wiertła frezowe (piórkowe)

Są przeznaczone do wiercenia otworów dużej średnicy, dochodzącej do 45 mm. Ich część robocza składa się z trójkątnego kolca centrującego oraz dwóch ostrzy bocznych. Wiertłami piórkowymi nie da się wiercić zbyt precyzyjnie. Gdy zależy nam na większej precyzji możemy sięgnąć po nieco droższe płaskie wiertła frezowe, które mają gwintowane ostrze zamiast kolca. Markowi producenci oferują także wiertła płaskie z gwintowanym ostrzem i dodatkowymi zadziorami-nacinakami na zewnętrznych krawędziach ostrzy.

Dzięki gwintowanemu ostrzu wiertło lepiej się prowadzi, z kolei nacinaki na krawędziach zewnętrznych ostrzy czyściej odcinają zewnętrzną krawędź otworu.
Płaskie wiertła frezowe nie mają spiralnych rowków, służących do odprowadzania zwiercin, dlatego część roboczą trzeba co jakiś czas wyjmować z otworu i usuwać zwierciny.
Większość płaskich wierteł frezowych ma oszlifowany chwyt o przekroju sześciokątnym lub chwyt wtykowy ¼ cala z końcówką do wkrętarki. Dzięki temu można ich bez problemu używać w uchwytach szybkozłącznych lub ze specjalną przedłużką.
Dostępne są także płaskie wiertła frezowe o regulowanej średnicy. Wiertło takie ma przestawne ostrze, dzięki któremu można wiercić otwory o różnych średnicach. Wiertłem z regulowaną średnicą wierci się jednak trudniej i jest ono mniej wydajne niż zwykłe wiertła płaskie.

Wiertła kręte z gwintowanym ostrzem (świdry spiralne do drewna)

Służą głównie do wiercenia otworów znacznej średnicy (maks. 40 mm) i głębokości w grubych belkach. Są wyposażone w rozbudowaną skrętkę, dzięki czemu wióry są szybciej odprowadzane z wierconego otworu. Duże tempo wiercenia zapewnia samowciągające, gwintowane ostrze. Świdry spiralne wysokiej jakości fachowcy rozpoznają po precyzyjnie oszlifowanych ostrzach. Wiertła kręte z gwintowanym ostrzem najczęściej są używane przez budowlańców i cieśli, rzadziej w gospodarstwie domowym czy przydomowym warsztacie, dlatego dostępne są przede wszystkim produkty wysokiej jakości dla profesjonalistów.

Wiertła cylindryczne (sednik)

Te specyficzne wiertła do drewna są przeznaczone do wiercenia płytkich otworów nieprzelotowych z płaskim dnem, np. gniazd na zawiasy puszkowe. Robocza część sednika jest cylindryczna (stąd pierwsza nazwa) i działa na zasadzie frezu czołowego, usuwającego materiał za pomocą dwóch noży i półokrągłych ostrzy obwodowych. Wiertła cylindryczne są wyposażone w kolec centrujący. Dzięki temu można nimi bez problemu wykonywać także otwory, które swoim obwodem wystają poza krawędź obrabianego przedmiotu. Przy zakupie sednika warto sprawdzić czy noże i ostrza są starannie oszlifowane.

Środkowce dwuostrzowe

Są bardzo podobne do wierteł cylindrycznych i mają identyczne przeznaczenie – służą do wykonywania płytkich otworów nieprzelotowych. Są jednak dodatkowo wyposażone w specjalne ostrza nacinające (nacinaki), a nie zwykłe ostrza obwodowe. Ostrza nacinające to najczęściej wlutowane końcówki widiowe z węglików spiekanych. Dzięki nim wiertło wolniej się zużywa i można nim wywiercić więcej otworów w twardych materiałach, np. płytach powlekanych. Środkowce dwuostrzowe są jednak mniej więcej dwukrotnie droższe od wierteł cylindrycznych porównywalnej jakości.

Otwornice stalowe i bimetaliczne

Są przeznaczone do wiercenia otworów o dużej średnicy (maks. 210 mm) w drewnie, materiałach drewnopochodnych oraz tworzywach sztucznych. Najczęściej wyglądają jak metalowa puszka, której odcięto górną część, a krawędzi nadano kształt zwiniętego w okrąg brzeszczotu. Tanie otwornice zwykle kupuje się w zestawach. Dostępne w marketach budowlanych pojedyncze otwornice wyższej jakości są do siebie podobne i przy pobieżnych oględzinach laikowi trudno jest stwierdzić czym się różnią. Dlatego przy zakupie trzeba polegać na opinii producenta i kierować się ceną. Dostępne są także otwornice służące do wiercenia w drewnie i materiałach drewnopochodnych, które mają na krawędzi roboczej wlutowane zęby z węglika spiekanego. Liczba zębów jest dostosowana do średnicy otwornicy. Otwornice z zębami z węglików spiekanych są trwalsze, dlatego używa się ich np. do wiercenia w najtwardszych gatunkach drewna, jak merbau lub lapacho.