Szczypce

Fot. Neo Tools

Są niezbędne w każdym warsztacie, używane zarówno przez profesjonalistów jak i majsterkowiczów. Jedyna różnica polega na tym, że amatorzy zwykle sięgają po szczypce uniwersalne, zwane częściej kombinerkami, a zawodowcy po specjalistyczne rodzaje szczypiec, lepiej sprawdzające się przy specyficznych zastosowaniach profesjonalnych.

Spośród wszystkich rodzajów szczypiec większość użytkowników najczęściej używa szczypiec uniwersalnych, czyli kombinerek. Przydają się, gdy musimy coś mocno przytrzymać, odciąć lub zagiąć, uchwycić. Można nimi także ciąć kable lub drut, choć w tej funkcji lepiej sprawdzają się szczypce boczne, służące wyłącznie do cięcia. Wśród profesjonalistów dużą popularnością cieszą się także szczypce do ściągania izolacji. W każdym warsztacie i gospodarstwie domowym znajdują zastosowanie szczypce nastawne. Dzięki temu, że łatwo je dopasować do szerokiego zakresu rozmiarów, sprawdzają się w rozmaitych sytuacjach. Bez problemu mogą zastąpić np. zestaw kluczy płaskich. Bardzo rzadko używa się obecnie, niegdyś bardzo popularnych, szczypiec do gwoździ. To efekt zmiany preferowanych metod łączenia elementów drewnianych. Kiedyś powszechnie używało się do tego gwoździ, dziś sięgamy raczej po wkręty i klej. Ponieważ w naszych domach pojawia się coraz więcej sprzętu elektrycznego i elektronicznego podczas jego napraw coraz częściej sięgamy po szczypce miniaturowe. Narzędzia te przydają się także rzemieślnikom (np. jubilerom) i modelarzom. Niewielkimi szczypcami można pracować z o wiele większą precyzją i wyczuciem. Sprawne posługiwanie się nimi ułatwia sprężynka, samoczynnie rozwierająca szczęki. W warsztatach przydomowych rzadziej znajdują zastosowanie specjalistyczne rodzaje szczypiec, takie jak szczypce płaskie, okrągłe lub wydłużone (proste albo wygięte), są one jednak bardzo często używane przez profesjonalistów, którym pozwalają z dużą precyzją wykonywać specyficzne zadania.

Jakość jest istotna

By szczypce w zadowalający sposób pełniły swą funkcję muszą być dobrej jakości. Dlatego przed zakupem tego narzędzia musimy sprawdzić jego najważniejsze elementy i cechy: szczęki, przegub, okładzinę rękojeści i materiał z którego je wykonano. Przede wszystkim musimy skontrolować jakość wykonania szczęk szczypiec. Istotne jest zarówno staranne dopasowanie elementów jak i precyzyjna obróbka. Liczy się także materiał, z którego wykonano szczęki, ponieważ jakość zastosowanej stali ma decydujący wpływ na ostrość krawędzi tnących i sztywność szczęk. Szczypce wysokiej jakości są odkuwane ze stali stopowej. Markowi producenci informację o rodzaju użytej stali umieszczają na przegubie szczypiec, odciskając odpowiedni symbol. Fachowcy wiedzą np., że stal narzędziowa C60 jest twardsza i bardziej odporna niż stal C30. Jasne jest także, że narzędzia wyprodukowane z lepszej stali są droższe. Krawędzie tnące dobrych szczypiec są dodatkowo hartowane indukcyjnie. Poszczególne modele szczypiec różnią się sposobem wykończenia powierzchni szczęk. W przypadku tańszych szczypiec dla majsterkowiczów stal szczypiec jest zwykle polerowana lub oksydowana, narzędzia dla profesjonalistów są najczęściej wykonane ze stali powleczonej wysokiej jakości warstwą chromo-niklową. Powierzchnia szczęk nie powinna być jednak zbyt błyszcząca, lepiej, żeby była matowa.

Na funkcjonalność i komfort pracy szczypcami olbrzymi wpływ ma precyzja wykonania przegubu – gdy łatwo się porusza mniej się męczymy. Element ten musi być także bardzo trwały i nie może mieć żadnych luzów, gdyż w takiej sytuacji nie da się narzędziem precyzyjnie pracować. Dlatego najlepsze modele szczypiec – gdy po intensywnej pracy pojawią się w nich luzy – można wyregulować, np. za pomocą małego klucza sześciokątnego.

Szczypce

wysokiej jakości zwykle mają rękojeści wykonane z dwóch rodzajów tworzywa sztucznego. Miękka, antypoślizgowa okładzina pokrywająca zewnętrzną stronę rękojeści gwarantuje pewny chwyt. Zsuwaniu się dłoni w kierunku szczęk podczas częstego zaciskania i rozwierania zapobiegają także specjalne kryzy ukształtowane przy przegubie.

Osobną kategorię szczypiec tworzą różnego rodzaju szczypce dla elektryków, chroniące przed porażeniem prądem zmiennym o napięciu do 1000 V oraz prądem stałym o napięciu do 1500 V. Z reguły można je rozpoznać po drugim, żółtym składniku zewnętrznej okładziny rękojeści oraz specjalnych oznaczeniach, np. symbolu trójkąta z literami VDE. Niektórzy producenci nie używają jednak koloru żółtego do oznaczania narzędzi z tej grupy. Na rękojeści drukują jednak lub odciskają znak atestu lub symbol certyfikatu i oznaczenie informujące o tym, przed jakim porażeniem chroni okładzina rękojeści (np. 1000 V).

Najważniejsze rodzaje szczypiec

Szczypce uniwersalne

Tzw. kombinerki, łączą w sobie kilka funkcji: szczypiec chwytających i bocznych, tnących. Dzięki temu są to najbardziej wszechstronne szczypce. Używa się ich głównie do przytrzymywania oraz cięcia, np. kabli i drutu. Oczywiście w poszczególnych zastosowaniach szczypce specjalistyczne sprawdzają się lepiej, ale jak na warunki domowego warsztatu precyzja i wydajność szczypiec uniwersalnych są wystarczające.
Przy zakupie kombinerek musimy wziąć pod uwagę do czego są nam one potrzebne i jak intensywnie będziemy ich używać. To istotne, ponieważ tanie szczypce uniwersalne można kupić już za kilkanaście złotych, a profesjonalne mogą kosztować nawet około 100 zł. Kombinerki wysokiej jakości są bardziej stabilne i dużo trwalsze, nie zużywają się szybko nawet gdy używamy ich bardzo często. Krawędzie tnące szczęk długo pozostają ostre. Przegub jest wykonany precyzyjnie, łatwo się porusza i nie ma luzów, dzięki czemu praca szczypcami nie męczy.
Sprawdzając jakości szczypiec uniwersalnych najpierw musimy skontrolować precyzję dopasowania szczęk.

Powierzchnie czołowe obu połówek powinny tworzyć jednolitą płaszczyznę po złożeniu. Widoczne luzy źle świadczą o precyzji obróbki. Podobnie oceniamy grube zęby chwytające – powinny być one starannie uformowane, grat (zadziory) usunięty. Przy ocenie jakość przegubu szczypiec sprawdzamy przede wszystkim czy nie ma luzów i łatwo się porusza.

Szczypce boczne

Są przeznaczone do cięcia kabli i drutów, nawet tych wykonanych z twardych metali. Krawędzie tnące szczęk są ustawione równolegle w stosunku do rękojeści, są także stosunkowo krótkie i osadzone blisko przegubu, co pozwala uzyskać dużą siłę nacisku podczas cięcia. Sprawdzając jakość wykonania szczęk sprawdzamy czy są dokładnie dopasowane – między krawędziami tnącymi nie powinny być widoczne żadne szczeliny lub nierówności. Szczypce wiodących producentów mają precyzyjnie szlifowane krawędzie tnące. Zaletą szczypiec bocznych są długie rękojeści – uzyskujemy dzięki nim większą dźwignię i możemy ciąć drut z mniejszym wysiłkiem.

Szczypce do ściągania izolacji

To specjalistyczne narzędzia do szybkiego i precyzyjnego ściągania izolacji z przewodów. W najprostszych modelach rozstaw szczęk dopasowujemy do grubości obrabianego przewodu, używając pokrętła zamontowanego w jednej ze szczęk. W pełni profesjonalne i bardziej zaawansowane modele automatycznie dopasowują rozstaw szczęk do grubości przewodu i samoczynnie zsuwają odcięty fragment izolacji. Użytkownikami szczypiec do ściągania izolacji są przede wszystkim elektrycy i monterzy. Obecnie chętnie sięgają po nie jednak także majsterkowicze, zajmujący się np. samodzielnym budowaniem nagłośnienia. Narzędzia te ułatwiają i przyspieszają prace polegające na łączeniu przewodów elektrycznych. Dzięki nim nie tylko szybciej usuwamy izolację, lecz także zmniejszamy ryzyko uszkodzenia przewodu.

Szczypce do gwoździ

Nazywane także obcęgami, służą głównie do wyciągania gwoździ oraz cięcia miękkiego drutu. Kiedyś, gdy wiele konstrukcji drewnianych było łączonych na gwoździe, należały do podstawowego wyposażenia każdego majsterkowicza. Obecnie używa się ich znacznie rzadziej, ponieważ preferowane są połączenia na wkręty lub klej, które są nie tylko bardziej estetyczne, lecz także trwalsze. Szczypce do gwoździ wysokiej jakości mają szczęki wykute z wysokogatunkowej stali i precyzyjnie oszlifowane krawędzie tnące. Obcęgi nie powinny być używane do cięcia drutu stalowego, ponieważ w ten sposób można łatwo wyszczerbić ostrza.

Szczypce nastawne

Inaczej zwane szczypcami do rur, mają rozsuwane powierzchnie trzymające, służące do chwytania rur o różnych średnicach lub nakrętek różnych rozmiarów. Sprawdzają się przy wielu pracach hydraulicznych i monterskich, np. przy dokręcaniu lub luzowaniu złączy wodociągowych, montażu armatury. Przy ocenie jakości szczypiec nastawnych trzeba zwrócić uwagę na zastosowany mechanizm blokowania szczypiec. Tańsze szczypce nastawne mają zwykle prosty mechanizm z kołkiem prowadzącym i np. 7-pozycyjną zębatką. Wysokiej jakości szczypce markowe mają nowoczesny mechanizm blokowania z przyciskiem nastawnym (np. Stanley PuskLock™). Mechanizm taki gwarantuje, że rozstaw szczęk nie zmieni się przypadkowo przy rozwieraniu szczypiec. W droższych modelach rozstaw szczęk można regulować bardziej precyzyjnie, np. w zakresie 17 pozycji.

Szczypce miniaturowe

Sprawdzają się przy pracach wymagających wyczucia i precyzji. Wyglądem przypominają kombinerki lub szczypce innego rodzaju, ale są o wiele mniejsze. By można się było nimi sprawnie posługiwać powinny mieć wbudowaną pojedynczą lub podwójną sprężynę. Sprężyna samoczynnie otwiera szczypce, co ułatwia precyzyjne operowanie narzędziem. Szczypcami miniaturowymi chętnie posługują się modelarze i rzemieślnicy wykonujący prace precyzyjne, np. jubilerzy czy pracownicy serwisów komputerowych. Miniaturowe szczypce przydają się także przy wielu pracach domowych, w których precyzja liczy się bardziej niż siła chwytu lub cięcia.

Artykuł przygotowany we współpracy z Blackbeard Store.