Impregnujemy i malujemy drewno w ogrodzie

Fot. Bondex

Przydomowy ogród, czy działkę urządzamy tak, by korzystanie z nich sprawiało nam jak największą przyjemność. Często decydujemy się na budowę drewnianego ogrodzenia, altany, parawanów, czy też zakup drewnianych mebli ogrodowych. Musimy jednak pamiętać, że trwałość i piękny wygląd tych elementów zależą od regularnych zabiegów impregnacyjnych i pielęgnacyjnych.

Wycieczka do marketu budowlanego po preparaty do impregnacji i ochrony drewna może niekiedy wywołać poważny ból głowy. Wybór tego typu produktów jest bowiem tak duży, że podjęcie właściwej decyzji wymaga uzbrojenia się w pewną podstawową wiedzę.
Aby właściwie dobrać preparat, który zapewni trwałość i estetyczny wygląd drewna, musimy odpowiedzieć sobie na kilka podstawowych pytań.

Przed czym trzeba chronić drewno?

Drewno zastosowane do budowy elementów architektury ogrodowej narażone jest na stałe oddziaływanie szeregu czynników obniżających stopniowo jego trwałość i negatywnie wpływających na wygląd. – Drewno jest wystawione na niekorzystny wpływ warunków atmosferycznych, takich jak wilgoć, mróz, upały, promienie UV oraz na korozję biologiczną (insekty, grzyby) – wyjaśnia Paweł Karpiński, product manager marki Bondex. – Pod wpływem skoków temperatury, podczas poszczególnych pór roku następują zmiany objętościowe drewna. Mogą one skutkować pękaniem powłoki lakieru, a nawet uszkodzeniem drewna. Wilgoć uruchamia z kolei procesy gnilne. Mokre drewno będzie także narażone na rozwój grzybów. Zaszkodzić mogą mu owady, drążące w drewnie otwory. Wreszcie – szkodliwa dla drewna jest długotrwała ekspozycja na promienie słoneczne (promienie UV). Powoduje ona szarzenie drewna oraz uszkodzenie jego wierzchniej warstwy.

Jaką metodę wybrać?

Drewno należy więc bezwzględnie zabezpieczyć używając odpowiednich produktów chemii budowlanej. Konserwować je można na wiele sposobów. Najskuteczniejsza jest oczywiście metoda ciśnieniowa, polegająca na wtłoczeniu odpowiedniego produktu chemii pod ciśnieniem w przestrzenie międzykomórkowe całości drewnianego elementu. Metoda ta jest wprawdzie najdroższa (wymaga skorzystania ze specjalnego urządzenia nazywanego autoklawem), ale zdecydowanie najlepsza.
Elementy impregnowane „fabrycznie” – tak jak np. elementy małej architektury ogrodowej typu płoty lamelowe, pergole, palisady, donice, dostępne w centrach ogrodniczych i marketach budowlanych, zwykle impregnowane są najbardziej skuteczną metodą – ciśnieniową. Poznamy to po lekko zielonkawym zabarwieniu drewna. Lepiej kupić już zaimpregnowane drewno niż robić to potem samemu.
Drugim pod względem skuteczności sposobem impregnacji jest metoda zanurzeniowa, polegająca na moczeniu drewna w impregnacie przez okres od kilku do kilkunastu godzin. Przedostatnia w kolejności jest popularna metoda malarska, polegająca na nanoszeniu impregnatu pędzlem. Zdecydowanie najmniej skuteczna jest natomiast metoda natryskowa. Podczas jej stosowania zużywa się najwięcej substancji konserwujących, a jej skuteczność pozostawia wiele do życzenia.
Jeśli chodzi o zakup mebla olejowanego czy zabejcowanego, w kwestii ochrony nie ma żadnej różnicy – tłumaczy Andrzej Wójcik, doradca techniczny firmy Altax. – Podstawowa kwestia to efekt wizualny jaki chcemy osiągnąć. Wiadomo, że kupując mebel surowy, możemy sami zdecydować jak bardzo podkreślimy naturalny rysunek drewna i jaki kolor nadamy powierzchni – nie musimy wybierać z tego, co akurat jest dostępne w sklepie.

Czy warto inwestować w impregnację ciśnieniową?

Najlepszym doradcą będzie w tym przypadku rachunek ekonomiczny – wyjaśnia Paweł Karpiński. – Jeśli dodatkowa impregnacja fabryczna podnosiłaby koszty inwestycji – to raczej nie opłaca się w nią inwestować. Impregnując i malując drewno we własnym zakresie również osiągnąć można dobry efekt. Jeśli natomiast impregnacja fabryczna miałaby być wartością dodaną – to czemu nie?

Co znajdziemy na sklepowych półkach?

Wśród dostępnych na rynku preparatów chemii budowlanej służących do ochrony drewna wyróżnia się generalnie:
1. Impregnaty techniczne o właściwościach biobójczych, które można spotkać również pod nazwą baza gruntująca. Służą wyłącznie ochronie przed korozją biologiczną spowodowaną pleśnią, grzybem i owadami. Preparaty te nie tworzą żadnej powłoki i nie zmieniają koloru drewna. Powinny być stosowane w przypadku drewna użytkowanego na zewnątrz oraz w miejscach narażonych na dużą wilgotność,
2. Preparaty ochronno-dekoracyjne typu lakier, lakierobejca, olej, lazura lub emalia do drewna. Nadają one materiałowi kolor, podkreślając naturalny rysunek drewna. Jednocześnie, zawarte w nich żywice i woski chronią drewno przed nadmiernym wchłanianiem wilgoci, a pigmenty przed szarzeniem, spowodowanym działaniem promieni UV – tłumaczy Andrzej Wójcik.

Wybór odpowiedniego produktu chemii budowlanej służącego ochronie drewnianych elementów architektury ogrodowej wymaga podstawowej wiedzy o tym, jakie produkty są dostępne na rynku.

Rodzaje preparatów do konserwacji drewna

Impregnaty – nadają drewnu kolor nie przykrywając przy tym jego naturalnego rysunku. Najlepiej sprawdzają w ochronie takich elementach jak płoty lamelowe, sztachety, pergole, budki narzędziowe, czy budy dla psów. Doskonale nadają się do ochrony drewna nowego, jak i do odnawiania starych elementów. Żelowa konsystencja sprawia, że łatwo rozprowadzają się po malowanej powierzchni, nie  kapią i nie rozchlapują się na boki. Nanosi się je zazwyczaj  jedną grubą warstwą za pomocą pędzla.

Oleje – nie tworzą na deskach żadnej powłoki, dzięki czemu znakomicie podkreślają naturalny wygląd drewna. Najlepiej sprawdzają się w ochronie twardych odmian drewna krajowego, takich jak dąb, jesion, czy akacja.  Idealnie  nadaje się także do ochrony drzewa egzotycznego. Wato stosować je także do konserwacji mebli ogrodowych, płotów, balustrad i pomostów. Głęboko wnikają w strukturę drewna, dzięki czemu skutecznie chronią je przed wilgocią. Są także łatwe w nanoszeniu i odnawianiu. Ich ubytki można z powodzeniem uzupełnić przy pomocy flanelowej szmatki lub bawełnianego mopa.

Lakiery – nie wnikają w strukturę desek, ale tworzą solidną powłokę ochronną. Idealnie nadają się do ochrony wszystkich gatunków drewna. Powłoka ochronna powstała po ich wyschnięciu jest twarda, odporna na ścieranie i zarysowania. Z uwagi na fakt, że nie wnikają w głąb drewna są bardziej podatne na pękanie i łuszczenie. W efekcie lakierowana powierzchnia zużywa się szybciej, a jej renowacja wymaga dokładnego wyszlifowania drewna przed położeniem nowej powłoki ochronnej. Nakłada się je zazwyczaj w dwóch lub trzech warstwach za pomocą pędzla.

Lazury – świetnie sprawdzają się jako uniwersalny preparat o potrójnym działaniu. Impregnują, wnikając w głąb drewna, dekorują i chronią drewno przed promieniowaniem UV. Tworzą powłokę chroniącą przed wilgocią, eliminują powstawanie sinizny i grzybów, a zarazem podkreślają naturalny rysunek słojów drewna. Są zatem rodzajem doskonałej, transparentnej farby nawierzchniowej. Zawierają barwniki odporne na działanie szkodliwego promieniowania UV. Lazurami wykańcza się drewno surowe, po impregnacji ciśnieniowej lub drewno wcześniej nasączone innym impregnatem, który nie tworzy widocznej powłoki.

Lakierobejce – podkreślają naturalny rysunek drewna, oraz nadają powierzchni delikatny połysk i kolor. Tworzą na drewnie powłokę, która chroni materiał przed zadrapaniami. Są przeznaczone do renowacji i ochrony elementów nie narażonych na intensywne ścieranie, takich jak elewacje, balustrady, czy meble ogrodowe. Na duże powierzchnie warto wybrać lakierobejce zawierające wosk pszczeli, które są znacznie bardziej elastyczne i dzięki temu mniej narażone na pękanie lub łuszczenie powierzchni.

Emalie – tworzą typową, kryjącą powłokę malarską w wybranym kolorze. Są bardzo trwałe i odporne na zarysowania. Z powodzeniem mogą więc być stosowane na zewnątrz, do ochrony mebli ogrodowych, balustrad, okien, czy parapetów. W chwili obecnej dostępne są już emalie szybkoschnące, pozbawione drażniącego zapachu.

Gdzie zastosować jaki preparat?

Płotom, pergolom, balustradom i drewnianej architekturze ogrodowej najlepszą ochronę zapewnią impregnaty barwiące bądź lazury – mówi Paweł Karpiński, product manager marki Bondex. – Do renowacji i ochrony tarasów stosujemy najczęściej olej do drewna, zaś meble ogrodowe, które narażone są na działanie czynników mechanicznych (eksploatacja), zabezpieczyć można mocniejszą mechanicznie powłoką – np. lakierobejcą lub lakierem z filtrami UV. Pewne znaczenie będzie mieć także rodzaj drewna. Wszystkie elementy z drewna miękkiego powinny być dodatkowo zabezpieczone impregnatami biologicznymi wgłębnymi.

Jak wybierać?

Dostępne w sprzedaży preparaty do renowacji i ochrony drewna różnią się między sobą właściwościami i wynikającym z nich przeznaczeniem. W przypadku środków do impregnacji technicznej zwróćmy uwagę na zakres oferowanej przez producenta ochrony – nie wszystkie bowiem preparaty zabezpieczają drewno kompleksowo. Pełną i trwałą ochronę drewna da tylko środek, który będzie chronił jednocześnie przed trzema rodzajami szkodników: pleśniami, grzybami i owadami. Jeśli chodzi o preparaty dekoracyjne, unikajmy środków uniwersalnych i wybierajmy te, które mają jak najbardziej dokładnie sprecyzowane zastosowanie, by wybrać produkt wyspecjalizowany w ochronie dokładnie takiej powierzchni, jaką chcemy pomalować.

Dobranie odpowiedniego rodzaju produktu do renowacji i ochrony danej powierzchni jest niezwykle istotne – różnice występują w zależności od tego czy mamy do czynienia z drewnem wewnątrz czy na zewnątrz – tłumaczy Andrzej Wójcik, doradca techniczny firmy Altax. – Inny środek też lepiej sprawdzi się na drewnianych meblach a inny na parkiecie czy drewnie na ścianie. W przypadku dużych elementów ważna będzie na przykład elastyczność preparatu, a w przypadku powierzchni poziomych odporność na ścieranie i łatwość odnawiania powłoki.

Uważajmy też na środki bezbarwne w przypadku drewna na zewnątrz oraz w miejscach narażonych na długotrwałe działanie słońca. W preparatach koloryzujących ochronę przed promieniami UV stanowią zawarte w nich pigmenty. W przypadku produktów bezbarwnych nie wszyscy producenci oferują te dodatkowe właściwości.

Jak często powtarzać zabiegi konserwacyjne?

Żadna metoda ani środek konserwujący nie zapewnia wieczystej ochrony drewna. Z tego też względu, zabiegi renowacyjne i impregnacyjne należy co pewien czas powtarzać. Kontrola powinna być przeprowadzana co sezon – w przypadku zauważenia zniszczeń reagować należy natychmiast. Producenci preparatów do drewna udostępniają oczywiście dane, jak długi czas ochrony powinien zapewniać produkt w normalnych warunkach. W rzeczywistości wiele zależy jednak od okoliczności. Sposobu eksploatacji, czy zdarzeń losowych i pogodowych, mających wpływ na stan stolarki ogrodowej – wyjaśnia Paweł Karpiński.

Jak przeprowadzać impregnację?

Jeżeli zdecydujemy się impregnować drewno we własnym zakresie, musimy pamiętać, że drewno przeznaczone do ostatecznej konserwacji metodą zanurzeniową lub malarską powinno być suche, oszlifowane i odpylone. Po naniesieniu warstwy impregnatu nie należy szlifować malowanej powierzchni, ponieważ w ten sposób uszkodzimy warstwę ochronną i zepsujemy ostateczny efekt wizualny. Impregnaty najlepiej nanosić pędzlem. Metoda ta, jak wspomniano wyżej, jest znacznie skuteczniejsza od malowania natryskowego, ponieważ preparat konserwujący dociera w dużej ilości bezpośrednio do drewna, a nie jest rozpylany w powietrzu. Producenci z reguły podają na opakowaniu minimalny czas wysychania preparatu. Jeżeli jednak zależy nam na nałożeniu kolejnych warstw, dobrze jest odczekać z tym do następnego dnia. Wszystkie prace powinniśmy przeprowadzać w rękawiczkach i ubraniach ochronnych.

Na podstawie materiałów firmy Altax, oraz rozmów z Andrzejem Wójcikiem, doradcą technicznym firmy Altax i Pawłem Karpińskim, product managerem marki Bondex opracował Sambor Zarzycki.